Uitgangspunt van de HLT-gemeenten is dat aan ontheemden uit Oekraïne – crisis - opvang wordt duurzaam geboden op locaties zolang dit nodig is. Het zorgt voor meer stabiliteit aan de Oekraïense ontheemden, de omwonenden en de gemeentelijke organisatie. Hierbij wordt nauw samengewerkt met de regiogemeenten.
De opvangregeling voor de ontheemden geldt vooralsnog tot maart 2026 (Europees beleid). Een vorm van verlenging van de regeling is aannemelijk. Daarnaast is de verwachting dat mocht de oorlog afgelopen zijn een aanzienlijk deel van de ontheemden niet op korte termijn terug zal kunnen of willen keren naar Oekraïne. Ook is het niet ondenkbaar dat er een nieuwe vluchtelingenstroom opgang komt. In de exploitatie van de opvanglocaties wordt rekening gehouden met de vergoeding vanuit de Rijksoverheid. Kosten gemaakt voor de realisatie van opvanglocaties worden verhaald op de Rijksoverheid onder de zogenaamde ‘transitiekosten’. Investeringen die buiten de scope van de transitiekosten vallen (meerkosten) worden uit de exploitatie gedekt.
De kosten die HLT-samen maakt worden naar rato van het aantal opvangplekken verdeeld over Hillegom, Lisse en Teylingen en daarmee volledig ten laste gebracht van de opvangregeling voor de ontheemden.”
Welke ontwikkelingen komen op ons af?
Nu het conflict voortduurt zet de Rijksoverheid in op het bevorderen van de zelfredzaamheid en participatie van ontheemden Oekraine in de Nederlandse samenleving. Dit verlicht de huidige druk op maatschappelijke voorzieningen en draagt bij aan het draagvlak voor de opvang van deze groep. Dit betekent onder meer dat ontheemden met ingang van 1 juli 2024 een eigen bijdrage betalen voor hun opvang wanneer ze daar genoeg inkomen voor hebben. Met ingang van 1 oktober 2024 is deze landelijke regeling ingevoerd in de HLT-gemeenten en zal naar verwachting worden gecontinueerd in 2026. Er is landelijk echter geen drempelbedrag vanaf wanneer de eigen bijdrage te innen behalve dat werken lonend moet zijn. Landelijk komt hier in 2025 mogelijk een uniforme richtlijn voor een te hanteren drempelbedrag wat voor HLT dan doorwerkt in de begroting 2026. Overigens neutraal voor de exploitatie omdat het gesaldeerd wordt met de inkomsten uit het normbedrag per plek van de gemeentelijke opvang (GOO).
De Spreidingswet verdeelt het aantal op te vangen asielzoekers over de gemeenten in Nederland. Deze verdeling volgt uit de capaciteitsraming van het ministerie van Justitie en Veiligheid die is gepubliceerd op 1-2-2024. Deze verwachte landelijke behoefte aan opvangplaatsen, als mede de verdeling over de verschillende gemeenten in Nederland, in de jaren 2025 en 2026, is door het ministerie berekend. In december 2024 heeft het ministerie van J&V met een verdeelbesluit wettelijke het aantal asielopvangplaatsen per gemeente bepaald, waarbij onderscheid gemaakt is in reguliere opvangplaatsen en AMV-opvangplaatsen.
Voor de gemeente Hillegom, Lisse en Teylingen betekent dit voor de jaren 2025 en 2026 een extra inspanning van het opvangen van vluchtelingen naast de ontheemden uit Oekraine.
Wat willen we bereiken en wat gaan we doen in 2026?
De opvang van ontheemden Oekraine zal naar verwachting voor een langere periode nodig zijn.
Invulling van de opgave uit hoofde van de spreidingswet dient plaats te vinden middels duurzame opvangplekken. Een duurzame opvangplek is voor minimaal 5 jaar beschikbaar.
Door bovenstaande ontwikkelingen groeit de huidige crisisorganisatie in 2026 verder toe naar een beheer organisatie. Dit is in 2025 ingang gezet. De opvang van zowel ontheemden als asielzoekers wordt duurzaam georganiseerd. Ook als de opvangregeling ontheemden niet zal worden verlengd is het niet ondenkbaar dat een groot aantal ontheemden een asielaanvraag zullen indienen. Zowel voor gemeenten als het Rijk zal dit een flinke uitdaging voor toelating, opvang en terugkeer met zich meebrengen.
Volgens de spreidingswet zullen asielzoekerscentra in 2025 moeten zijn gerealiseerd en doorwerken in 2026 omdat volgens het verdeelbesluiten opvangplekken duurzaam worden gerealiseerd. In 2026 zal uitvoeringen voor Hillegom, Lissen en Teylingen worden gegeven door de crisisorganisatie. De continu geuite voornemens van dit kabinet om de Spreidingswet op termijn weer in te trekken, plaatst gemeenten in een lastige positie. Als er een nieuwe situatie ontstaat door wijzigingen in de wetgeving gaat het college opnieuw in gesprek met de gemeenteraad over de koers.
We willen gaan aansturen op meer zelfredzaamheid. Onze insteek is dat we de ondersteuning door sociaal werkers af te bouwen, mogelijk in 2026 nog verder dan in 2025.